حسینِ حماسه و ایثار، یا حسینِ اشک و عزا؟

ماه محرم برای مسلمین شیعه جلوه و منظر خاصی دارد. در روزهای این ماه قمری خصوصاً دهه اول آن به واسطه حادثه کربلا سرزمین های شیعه نشین حال و هوای خاصی به خود می گیرد. از آنجایی که ایران پر جمعیت ترین محل تجمع شیعیان و هم چنین به خاطر موقعیت خاص سیاسی و جغرافیایی قرارگیری در میان مهم ترین و تاثیرگذارترین کشورهای سنی نشین در حفظ و نگه داری این حقیقت تاریخی نقش به سزایی را داراست اما آنچه که ما را به نگاشتن این خطوط واداشته شیوه  طریقه حفظ و ادامه حقیقت عاشورای حسینی می باشد.

آنچه که امروز در سطح جامعه به عنوان عزاداری مشهور است محدود به روضه خوانی و مدیحه سرایی و به بیان دیگر سعی بر گریاندن مردم است این رویه تا بدانجا ادامه یافته که حتی سخنرانان مجالس عزا که دارای تحصیلات سطح بالای حوزوی و دانشگاهی می باشند به پیروی از مداحان متبحر در فن شعر و خطابه و کم علم و دانش صرفا از فواید گریه و گریستن و یا تباکی  بر امام حسین و یارانش می گویند و حتی گو انکه به قول استاد شهید آیت الله مطهری:«مراجع دینی ما مقلد مردمان شده اند.» زیرا که می بینیم همین سخنرانان علیم و درس خوانده به قول معروف چنان دچار «جو زدگی» می شوند که به «جو سازی» در جهت اعمالی چون قمه زنی، لباس دریدن و لطمه زدن می پردازند و خلاف رویه گذشتگان اهل حوزه های علمیه که ابتدا به روضه می نشستند تا دل را آماده شنیدن حقایق کنند به سخنرانی های آمیخته به خرافات و دروغ می پردازند تا دل ها را آماده شنیدن مدیحه سرایی ها بنمایند.

در زمینه کیفیت شرعی اعمال منجر به لطمه زدن به تن بحث و سخن بسیار است که پرداختن به آن مجالی دیگر را بر می تابد اما با نگاهی به گذشته تاریخ شیعه مشاهده می کنیم که فقهای بزرگی چون سید مرتضی انصاری، شیخ مفید، سید ابوالحسن اصفهانی و شهید ثانی اینگونه اعمال را «حرام» و «خلاف عقل» دانسته اند. (کتاب اعیان الشیعة، سید محسن امین آملی، جلد 10 صفحه 363) البته به نگاه برخی از فقهای معاصر به مانند آیت الله العظمی صانعی بروز برخی کردارها از جمله گریه و حتی لطمه زدن به خویش در هنگام ذکر مصیبت اباعبدالله را اجتناب ناپذیر می دانند زیرا معتقدند که  هر انسان سالمی وقتی چنین خشونت هایی را می شنود دلش به رنج می آید و از خود بی خود می شود اما همین بزرگواران نیز در ادامه اضافه می کنند که نباید هدف مجلس از این دست رفتارها باشد.

در ادامه صحبت از ارزش اعمال رایج در مراسم های این ایام اگر تیزبینانه و دقیق به عاشورا بنگریم در خواهیم یافت که آنچه که عاشورا را عاشورا می کند عملکرد بانو زینب کبری«س» و امام زین العابدین«ع» است، رفتار و سخنانی که بنابر روایات و نقل های تاریخی هر چند که اشک بر چشمان مردمان جاری می کند اما برای حفظ نهضت بود، نهضتی که نه چون دیدگاه مسیحیان قرون وسطی که می گفتند:«عیسی به خاطر گناهان ما مصلوب شد و اگر ما عیسی را دوست بداریم و برایش بگرییم در بهشت برین جای خواهیم داشت.» ایجاد شده است بلکه نهضتی که به قول دکتر شریعتی:«موتور حرکت بسیاری از انقلاب ها و خیزش های اجتماعی و سیاسی.» می باشد زیرا هدف از آن مبارزه با «ظلم پذیری» و به طبع از آن «جهالت» است.

حتی آنچه سیره و روش علما، متشرعین و محبین اهل بیت ـ صلوات اللّه علیهم اجمعین ـ بر آن اساس تنظیم شده، یعنى جمع شدن و عزادارى کردن و تشکیل جلسه و ذکر مسائلى از اسلام، چه به صورت نثر و چه به گونه شعر مربوط به زمان امام صادق و امام رضا (علیهما السلام)است. در تاریخ آمده که امام هشتم، از اول محرم خندان دیده نمى شد. یا در حالات امام صادق ـ سلام اللّه علیه ـ هم به این صورت نقل شده است. این رسم و سنتى است که ائمه، براى زنده ماندن اسلام، براى تنفر از ظالم و ستمگر ـ هر که باشد و هر کجا باشد ـ براى اظهار علاقه به مظلوم و عشق به مظلوم، به ما آموخته اند. واضح است که در این بکاء و امثالهم وسیله ای بوده است برای نمایش حقیقتی دیگر.

متاسفانه امروز خلاف دوران طاغوت پهلوی که به برکت وجود مراجع بزرگی چون آیت الله بروجردی و پس از ایشان امام خمینی (ره) رویکرد مجالس تعلیم و تعلم ظلم ستیزی بود که در خاطرات انقلابیون بسیار از مقابلات نظام ستم شاهی با این روش 

می شنویم به سمت و سوی همین ظاهربینی رفته ایم و حسین «حماسه و ایثار» را مبدل به حسین «اشک و عزا» نموده ایم و به بیان دیگر پوسته را دیده و مغز را رها گذاشته ایم.

با چنین روشی دور نخواهد بود که روزی روزگاری در پای همین سخنرانی ها بشنویم که مردم را فقط به عبادت صرف و خویش نگری تشویق کنند و خلاف آیه شریفه 11 سوره مبارکه رعد که می فرماید:«ان الله لایغیر ما بقوم حتی یغیروا ما بانفسهم/خداوند وضع هیچ گروهی را تغییر نمی دهد مگر آن که آن ها خود وضع خویش را دگرگون سازند.» و سخن مطابق قرآن امام حسین (ع): «انى لم اخرج اشراً ولا بطراً ولا مفسداً ولا ظالماً، وانما خرجت لطلب الاصلاح فى امة جدّی» بگویند که مردم بگریید و بگریانید که تنها راه سعادت شما از همین کردارها برخواهد آمد و شما در عمل برای اصلاح ناتوانید که آن وقت هر چه که حسین و یارانش کردند تا بندگان از نادانى و سرگردانى و گمراهى نجات یابند پایمال خواهد شد پس در چنین اوضاع و احوال نا به سامانی جامعه شیعه را نیاز بر مردان و زنانی ست که همه چیز خود را فدا کنند و «زینب گونه» نهضت را از انحراف نجات دهند.